Kıyı Balıkçılığınım Aktüel Sorunları ve Çözüm Önerileri

1-Kıyı Balıkçısı-Büyük Balıkçı Arasındaki Balıkçılık Saha Paylaşımı Problemi

Azalan balık stoklarına ve artan balıkçı sayısına bağlı olarak özellikle 2000’li yılların basından itibaren kıyıdaki balıkçılık kaynaklarından yararlanan kıyı/artisanal balıkçıları; bu kaynaklardan yaklaşık 1990’ların ortalarına kadar elde ettikleri av miktarına, dolayısıyla da gelir düzeyine ulaşamamaktadırlar.

Kıyı balıkçıların en çok yararlandığı hedef türlerin basında kalkan, barbunya, mezgit, tirsi, lüfer ve palamut ekonomik balıklar yer almaktadır. Bu gün kıyı balıkçıları için en büyük sorunlarının basında; stokları azalan bu türlerin avlandıkları alanlar da büyük balıkçılar da avcılık faaliyetlerini sürdürmeleridir. Av sezonu boyunca yakın kıyı sularına kadar (10 kulaç) yaklaşan büyük balıkçı tekneleri; derinlikleri 100-150 metreye varan çevirme ağları ile birlikte hedef tür olarak avladıkları başlıca hamsi, istavrit, lüfer ve palamudun yanı sıra yoğun olarak kıyı balıkçılarının kullandıkları av sahalarındaki her türlü balık türü üzerinde de yoğun bir av baskısı oluşturmaktadır. Bu durum başlıca; (1) Kıyı balıkçılarının av sahasının kısıtlanmasına (gırgır av periyodu boyunca, özellikle çevirme ağları ile yakın kıyı sularındaki istavrit av operasyonları kıyı balıkçılarının kullandığı av sahalarında operasyon yapmakta ve büyük ölçüde küçük balıkçıların kullandığı uzatma ağlarının operasyon alanı ve kabiliyeti kısıtlanmaktadır), (2) yeterince azalan hedef türlerden verimli bir avcılık yapılamamasına ve (3) çok farklı av gücüne sahip bu iki farklı karakteristikteki balıkçı grubu arasındaki ortak saha kullanımının ekonomik kazanç açısından kıyı balıkçılarının aleyhine sonuçlanmasına sebep olmaktadır. Diğer taraftan teknolojik ve ekonomik üstünlük açısından kıyı balıkçıları büyük balıkçılar ile rekabet edememekte, her açıdan üstünlük büyük balıkçıların elinde

bulunmaktadır.

ÖNER_: Sektörel bazda kıyı balıkçıları açısından en önemli temel problemi kıyı balıkçıları ile büyük/gırgır balıkçılarının kullandıkları ortak av operasyon sahası oluşturmaktadır. Hareket kabiliyeti çok yüksek olan ve denizel ortamdaki her alanı kullanabilen büyük balıkçı tekneleri için av operasyonu sahasının en azından 1 mil veya 50 m’den daha az derinlikteki yakın kıyı sularının dışına çekilmesi (bu öneri ancak gemi izleme sisteminin işletilmesi ile mümkün olabilecektir); (1) yakın kıyı ekosistemindeki gerek biyoçesitlilik, gerekse de ticari balık türlerini koruma açısından, (2) kıyı balıkçılarının daha verimli ve rantabl bir avcılık yapmasını sağlayacaktır.

2-Mesleki Balıkçı-Amatör Balıkçı Uygulamasından Kaynaklanan Sorunlar

Kıyı balıkçılarının avlandığı alanlardaki ekonomik balık stoklarının işletilmesi konusunda diğer önemli bir paylaşımcı grup da; sayıları her geçen yıl daha da çok artan‘ amatör balıkçılardır. Yasal/teorik anlamdaki amatör balıkçı tanımı ile fiiliyattaki amatör balıkçı uygulamaları tamamıyla birbirine aykırıdır. Bu açıdan bakıldığında amatör balıkçıların varlığı kıyı balıkçılığı açısından başlıca iki önemli negatif olguya sebep olmaktadır. Bunlar sırasıyla; (1) kıyı balıkçılık kaynaklarının paylaşımına doğrudan ortak olma ve (2) potansiyel olarak mesleki kıyı balıkçı sayısının giderek artısına neden olmaktadır.

Bu gün amatör balıkçı ruhsatı alan her vatandaş kıyı balıkçısı gibi avcılık faaliyetlerinde bulunmakta, olta ve paraketenin dışında diğer av araçlarını da kullanmakta ve sınırsız miktarda balık avlayarak, bu balığı kendi yerleşiminde, balıkçı kooperatifi yönetiminin dışında, bağımsız olarak pazarlayabilmektedir. Hukuksal ve idari açıdan mesleki tanımın tam olarak netleştirilememesinden ileri elen böylesi bir haksız rekabet büyük ölçüde yasalardan; yasalardaki boşluklardan kaynaklanmaktadır. Neticede bu haksız rekabetin bir sonucu olarak kıyı balıkçılık kaynakları hakkı olmayan bir grup tarafından ticari olarak kullanılmakta ve gerçek kullanıcılar/yararlanıcılar olan kıyı balıkçıları mağdur olmaktadır. Oysa amatör balıkçılık gerek iç sular, gerekse de denizel ortamlar için net olarak tanımlanmıştır. Amatör balıkçılar ticari anlamda balıkçılık faaliyetinde bulunamaz. Aksine bu uğrasının karşılığında ilgili kamu kuruluşlara/organizasyonlara bir bedel ödemek zorundadır. Her türlü olta takımı, serpme ve yemlik uzatma ağı dışında bir teknede herhangi bir av aracı varsa, mevzuata göre bu artık ticari avcılık faaliyetidir ve ruhsatlı tekne ile yapılması zaruridir. Ruhsatsız tekne ile ağ kullanarak avcılık yapan kişi her ne kadar mevsimsel de çalışsa artık amatör avcı değil kaçak/illegal avcıdır. Bu faaliyete de amatör avcılık faaliyeti denemez. Ruhsatsız teknelerdeki bu tür avcılık faaliyetinde bulunanlara karsı denetimler yürütülmesine karsın uzun vadede amatör balıkçılıktan mesleki balıkçılığa geçiş süreci artarak devam

etmektedir. Bu geçiş yasal tamının ötesinde daha çok fiili avcılık olarak ortaya çıkmaktadır.

Amatör balıkçıların kıyı balıkçılığı üzerine olan olası etkilerini su şekilde özetlemek mümkündür.

(1) Amatör balıkçılar ileriki aşamada; orta ve uzun vadede bir şekilde yolunu bulup, yasal boşluklardan da yararlanarak (aktif olmayan, eski teknelerin ruhsatını satın alarak, teknelerini nitel ve nicel olarak büyüterek) mesleki balıkçı hüviyetine sahip olmaktadır. Bu süreçteki avcılık operasyonlarında illegal durumlar da söz konusu olmaktadır.

(2) Kıyısal balıkçılık kaynaklarına; ticari öneme sahip balık kaynaklarını mesleki balıkçılar gibi avlamakta ve pazarlamaktadır. (3) Mesleki balıkçıların başka bir yan geliri olmamasına karsın; amatör balıkçıların çok büyük bir kısmının birincil anlamda önemli bir geliri bulunmaktadır. Çoğunlukla da bu grup emekli isçi ve memurlardan oluşmaktadır. Mesleki balıkçılar avladıkları avdan elde ettikleri geliri büyük ölçüde av malzemelerine ve işletme giderlerine harcamalarına karsın, yasam standartlarından ötürü amatörler için bu anlamda herhangi bir problem yoktur. (4) Amatör balıkçılar daha çok yaz dönemi balıkçılığı yapmaktadır. Yaz periyodu büyük balıkçılık açısından aktif olmadığı için, kıyı balıkçılarının avladığı balımın pazar değeri de normal av sezonuna göre artmaktadır. Ancak amatör balıkçıların bu dönemdeki avı pazar fiyatlarının düşmesine sebep olmakta, bu da kıyı balıkçılarının gelirini etkilemektedir.

ÖNER_: Özellikle kıyı balıkçılığı açısından etkin olan ve sayıları neredeyse mesleki balıkçıların üstünde olan amatör balıkçılığın yapısal ve hukuksal anlamda yeniden tanımlanması ve ticari balık avcılığı aktivitelerinde bulunmaması sağlanmalıdır. Aksine tüm amatör ruhsatlı balıkçılar kendi yerleşimlerinde dernekleri vasıtasıyla organize edilerek bir bedel karşılığında bu hobilerini tatmin etme yolları sağlanmalıdır.

3-Balıkçı Kooperatiflerinin Yönetimsel ve _işlevsel Sorunları

Hukuki/idari mevzuat ve isleyiş açısından, balıkçı kooperatifleri günümüzde mesleki balıkçıların; özellikle kıyı balıkçılarının her türlü problemine karsı cevap verecek düzeyde değildir. Balıkçılık mesleki ve bu mesleğe sahip insanların sosyal-kültürel ve ekonomik gelişimi üzerindeki etkisi son derece kifayetsiz olup, balıkçılığın gelişimi açısından fonksiyonel bir isleyişe sahip değildirler. Basta balıkçılık eğitimi olmak üzere ortakların mesleki sorunları, avcılık ile ilgili teknik ve biyolojik bilgi birikimini arttırma, avın değerlendirilmesi, ortaklara ucuz kredi ve avcılık için gerekli malzeme, alet-ekipman gibi destekler yok denecek düzeydedir. Bu gün kooperatifler ortaklarına sadece mevzuatlar için

gerekli matbu/resmi evrakların onaylatıldığı, işlettikleri lokal veya /kahvehane kıyı balıkçıları için bir sosyal iletişim aracı olmanın ötesinde, mesleki aidiyet duygusunun oluştuğu basit bir organizasyon olarak bakılabilir. 2010 yılından başlamak üzere; son iki yıldır hamsi avı ile ilgili balıkçı teknelerine tahsis edilen kota uygulamaları için gerekli olan karaya çıkış noktası av kayıtları kooperatifler aracılığı ile yapılmakta ve bu hizmetin karşılığı olarak hamsi av sezonu boyunca elde edilen gelir kooperatife bir gelir sağlamaktadır. Ancak kısa süren av periyodu nedeniyle bu gelir de yeterince tatmin edici olamamaktadır. Balıkçı kooperatiflerine ortak/üye kabulünün prosedürü/koşulları çok kolay ve basittir.

Kooperatife üye olmanın en önemli göstergelerinden birini oluşturan ve mesleki balıkçı olmanın da bir anlamda tescili olarak kabul edilen ruhsatlı tekne sahibi olmayan kişiler; sarı ruhsata sahip tayfalar da kooperatife üye kabul edilmekteydi. Bu uygulama 2010 yılına kadar devam etmesine karsın; 2010 yılından sonra kooperatif ana sözleşmesinde tekne sahibi olmayan balıkçıların kooperatife üye kabul edilmesi önlenmiştir. Bu yeni uygulama sonrasında, bu hakkı elde edenlerin üyeliklerinin devam edip-etmemesi halen tartışılmaktadır.

Genel olarak herhangi bir balıkçı yerleşiminde faaliyet gösteren kooperatif üyeleri başlıca üç ayrı kategoriden oluşmaktadır.

(1) Ruhsatlı av-üretim aracına (tekneye) sahip gerçek balıkçılar,

(2) Tayf acılık yapan balıkçılar ve

(3) Balıkçı ruhsatı olan ancak balıkçılıkla herhangi bir ilgisi bulunmayan üyeler. Gerçekte çok müşkül bir meslek grubunu oluşturan tayfalar da, hem av sezonunda büyük teknelerde, hem de av sezonu dışında da, aile içi kıyı balıkçılığında yeterince tatmin edici bir s garantisi ve sosyal güvenceden yoksun olarak bu mesleği sürdürmektedirler. Sosyal manada mesleki güvencenin olmayışı, avcılık yapılan teknelerdeki pay/gelir paylaşımının; 10 yıl, 15 yıl öncesine göre av veriminin ciddi oranda azalması, büyük teknelerin aktif av sezonundaki mevsimlik isçilik süresinin giderek daralması gibi sebeplerden ötürü de ekonomik olmaktan çıkmıştır.

ÖNER_: Sırasıyla;

(1) Kooperatiflerin hukuki, idari ve ekonomik olarak yeniden yapılandırılması ve ortakların kooperatiflere olan sorumluklarının da güçlendirilerek, sorumlu bir ortaklık kavramının hayata geçirilmesi ve bunun yasal zemininin oluşturulması. (2) Kooperatiflerin, mali açıdan güçlendirilmesine yönelik önlemler alınması.

(3) Büyük ve küçük balıkçı kooperatifleri arasında da, kendi statülerine uygun farklı bir yapılanmaya gidilmeli, her bir grubun basta avcılık sahası olmak üzere balıkçılık kaynaklarının yönetiminde, kontrol hizmetleri dahil merkezi ve taşra kuruluşları ile birlikte sorumluluk alması,

(4) Karaya çıkarılan avın pazarlanmasında etkin bir rol üstlenmesi sağlanmalıdır. (5)Pazarlama da; basta depolama olmak üzere soğuk zincirin kurulması ve toplama, tasıma ve açık arttırma/müzayede islerinde kooperatifin aktif rol almasının yolu açılmalıdır.

(6) Ucuz, kaliteli üretim aracı/malzemesi, hammadde sağlamak, üretim araçlarının (tekne-ağ) bakım/onarım, tamir/yapım gibi islerinde kooperatifin sahip olduğu veya aracılık ettiği atölyelerde daha kaliteli ve ucuz hizmet sunulmalıdır.

4-Kıyı Balıkçıları için Küçük Girdi/işletme Destekleri ve istihdam Olanakları (AG,

Tekne Bakım-Yapım-Onarım Atölyeleri)

Kıyısal balık stoklarının azalması ile birlikte günümüzde kıyı balıkçıları artık elde ettikleri günlük av ile aile içi asgari yasam standardını sağlayamamaktadırlar. Kısaca artisanal balıkçılık artık tek basına yeterli bir kazanç kapısı olmaktan çıkmıştır.

Kıyısal bölgelerdeki önemli bir nüfusa istihdam olanağı sağlayan kıyı balıkçılığı ve mesleki balıkçıların kooperatifler aracılığı ile veya bireysel olarak hükümetlerce desteklenmesi, en azından av araç-gereçleri (ham ağ materyali ile tekne bakım-onarım (tersaneye/kızağa çekme) masrafları için kontrollü, uzun vadeli ucuz kredi olanaklarından yararlandırılması kaçınılmazdır.

Kıyı balıkçıların en önemli giderini ham ağ temini ve tekne bakım masrafı oluşturmaktadır. Özellikle son iki yıldır Bakanlıkça misina ağı kullanımına getirilen yasak (Kıyı balıkçılarının kullandığı misina materyali için Eylül, 2011 tarihi itibariyle tamamen yasaklanmıştır) nedeniyle; bu geçiş sürecinde balıkçı palamut uzatması hariç (bu av aracı sentetik materyalden donatılmaktadır) elindeki tüm ağları sentetik ağ materyali ile değiştirmekte ekonomik olarak zorlanmaktadır. Ordu ve Giresun kıyı balıkçıları ile yapılan mülakatlarda Giresun’daki kıyı balıkçılarının yaklaşık %90’ı, Ordu’dakilerin ise yaklaşık %40’ı mali açıdan bu geçişi sağlayamadıkları beyan edilmiştir. Kıyı balıkçılarının kullandıkları ağ tipleri başlıca; kalkan, mezgit-barbunya, istavrit, palamut-lüfer, tirsidir/molozuma gibi dip ve plajı uzatma veya voli (kıyı çevirme ağları) ağlarından oluşmaktadır. Fiyat açısından iki ağ tipi arasında %100’e varan bir fiyat farkı ulunmaktadır. Bir kutu sentetik ipliğin balıkçıya olan maliyeti 40 TL, misina ağının ki ise 20 TL’dir. Bu farkı karşılayamayanlar ya bankalardan kredi çekiyor, ya da kredi çekmeyi göze alamayanlar, büyük teknelerde tayf acılığa gidiyordur. Kıyı balıkçılarının operasyon esnasındaki en büyük ağ kayıplarına yunus popülasyonları sebep olmaktadır. Özellikle yaklaşık beş gün veya bir

hafta boyunca denizde kalan kalkan uzatmaları en fazla yunuslara maruz kalmaktadır. Diğer dip balıkları için de benzer bir risk bulunmaktadır. Benzer bir maddi imkânsızlık da yaz aylarında balıkçı teknelerinin kızağa çekilmesi sırasında tekne için yapılan yıllık bakım ve onarım masrafıdır. Bu masrafın en önemli kısmı boya ve macuna gitmektedir. Diğer bir önemli masraf kalemi de teknenin kızağa çekilmesi için bağlı bulunduğu yerleşimden uzaktaki bir tersaneye taşınması sırasında ortaya çıkmaktadır. Karadeniz kıyısı boyunca hemen hemen her yerleşimde tekne yapımından, tamir-bakıma kadar geleneksel gemi ustaları bulunmaktadır. Tekne yapımı Karadeniz kıyı insanları için geleneksel bir zanaat dalıdır. Bu gün bile birçok lokalizedeki kıyı insanları bu mesleğin en inceliklerini yerine getirebilecek yetenekteki ustalardır. Her balıkçı limanı ve barınağında en az iki kişilik bir esnaf grubunun desteklenmesi ile balıkçılık sektörü için yenidir is/istihdam alanı açılacağı gibi aynı zamanda kıyı balıkçıları kendi yerleşimlerinde daha az masraf ile tekne bakım, onarım ve yapım islerini yerine getirebileceklerdir. Hem yeni bir istihdam alanı yaratılmış olacak, hem de balıkçılara daha az bir harcama ile daha kaliteli bir isçilik hizmeti sunulacaktır. Yerel düzeyde; balıkçı barınak ve liman lokalizelerinde bu yeni is alanlarının oluşturulması ile birlikte Karadeniz kıyısı boyunca; kıyı balıkçıları ile ilişkili yeni bir sektör doğacaktır. Özellikle bu kapsama büyük balıkçılar için daha da önemli olan ağ donanımı, tamir ve bakımı için sürekli bir is alanı da devreye girecek, sadece bu isi yapan meslek erbapları yetişecektir.

5-Sosyal Güvenlik Sistemindeki Yetersizlikler

Balıkçılık sektörü içerisinde, özellikle doğrudan avcılık yapan mesleki balıkçı grubu ve tayfların sosyal güvenlik sisteminden tam olarak faydalandıkları söylenemez. Hükümetlerce büyük oranda “ isteğe Bağlı Tarım Sigortası” kapsamına alınan kıyı balıkçılarının büyük bir çoğunluğu bu günkü kazançları ile aylık asgari bedellerini ödemekte zorlanmaktadır.

Sosyal Güvenlik Sistemi içerisinde balıkçı topluluklarının diğer gruplardan ayrılarak yeniden ele alınarak değerlendirilmesi ve devletin balıkçıların eski ödenmemiş

Dr. Mustafa ZENGİN

(TR90 DOGU KARADENİZ BÖLGESİ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR RAPORU:

Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Trabzon.

Bu proje 2011 Yılı Doğrudan Faaliyet Mali Destek Programı kapsamında Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı tarafından desteklenmiştir)

Yasal avlanma boyları.

 

Ne kadar sihirli bir kelime birlik.

İnsanı cezbediyor ve hayallere dalmasına sebep oluyor. Benimde böyle bir hayalim var, "geleneksel kıyı balıkçılarının birliğini" hayal ediyorum. Kendi düşüncemizi, kendi taleplerimi ortaya koyan bağımsız bir örgütlenme. Görmeyenlere, duymayanlara "bakın biz buradayız" diyen bir örgütlenme. Aşağıdan yukarı doğru örgütlenmiş, birilerinin kendisini temsil etmediği, kendi temsili yetini sağlayan bir örgütlenme. Kendi demokrasisini ve bu demokrasinin sürdürülebilirliğini sağlayan bir örgütlenme. Kralın çıplak olduğunu görüp te susmayan, bana ne başkaları söylesin demeyen bir örgütlenme.

Her örgütlenme faaliyeti bir amaç için bir araya gelmek ve o amaç için birlikte mücadele etmek fikrinden doğar. Ortak çıkarlar, ortak talepler ve ortak fikirler olmadan bir araya gelmek ve örgütlenmek bir hayaldir, daha da ötesi "küçük balıkçı" için boş bir hayaldir.

Ayrı örgütlenme fikri; geçmiş deneyimler, içinde bulunduğumuz durum ve geleceğe ilişkin taleplerimizden doğmaktadır.

Geçmiş deneyimler hem ülkemizde hem de başka ülkelerde çatışan taleplerin bir arada bulunmayacağını eğer bulunurlarsa, ekonomik olarak egemen olanın kaçınılmaz olarak kendi çıkar ve taleplerini diğerlerine kabul ettireceğine dair sayısız deneyler ile doludur. Bunun nedeni basittir, bir toplumda egemen fikirler ekonomik olarak egemen olanların fikirleridir. Parasal güçleri ve siyasi etkileri de işin içine girdiğinde kendi altlarındaki gurupların sorunları ve talepleri duyulmaz, konuşulmaz hale gelmektedir. Bu söylemin gerçekliğini ya da gerçek dışılığını her balıkçı kendi hafızasında sorgulayabilir. Sorulacak soru ise gayet basittir, bu güne kadar büyük balıkçılar ve onları temsil eden örgütlenmeleri küçük balıkçılığın ve küçük balıkçıların her hangi bir sorunu ile ilgilenmiş, onların taleplerini dile getirmiş midir. Yine hafızamıza başvurarak soracağımız bir başka soru ise, büyük balıkçıların da içinde bulunduğu kooperatiflerden böyle bir girişim olmuş mudur?

Hafıza problemi olmayan her balıkçı için bu soruların cevabı kısa ve nettir, bu cevap olumsuzdur. Bu durum büyük balıkçılarımızın kişisel özelliklerinden kaynaklanan bir olgu değildir. Büyük balıkçılarımızın duyarlı yada duyarsız insanlar olmaları ile de bir alakası yoktur. Bu durum ekonomik ve sosyal yaşamın basit bir gerçekliğidir. Büyük balıkçı ya borcunu nasıl ödeyeceği ya da karlarını nasıl kazançlarını odaklanmıştır ve sürdürülebilirlikten sadece kendisinin sürdürülebilirliğini anlamaktadır. Kısaca geçmiş deneylerimiz ortak örgütlenme diye bir şeyin olamayacağının bunun boş bir hayal olduğunun en büyük ispatıdır.

İçinde bulunduğumuz süreç açısından da ortak örgütlenme fikri işe yaramaz boş bir fikirdir.

İçinde bulunduğumuz süreç hepimizin bildiği gibi balıkçılık ve sürdürülebilirlik tartışmalarının her zamankinden daha fazla gündeme geldiği bir süreçtir. Cumhuriyet tarihinde hiç olmadığı kadar balıkçılık tartışması yapılmakta, medyanın da konuya ilgi duymaya başlaması ile birlikte neredeyse her ay 1-2 TV programı gerçekleşmektedir. Balıkçılık ve sorunları merkezinde yapılan tartışmalar, toplantılar ve sempozyumlar son yıllarda büyük bir artış göstermiş, neredeyse her ay bir ilimizde bu konuda bir etkinlik yapılmaktadır. Yine bu sürecin bir sonucu olarak, Akademik camia içine kapanmış lığından çıkmaya başlamış, bilimin ışığını balıkçının ve balıkçılığın üzerine tutmaktadır. Siyasi idare gerek AB uyum programı gerekse STK ve balıkçı talepleri nedeni ile konuya daha duyarlı davranmaya başlamış, 2012 sirküleri ve1380 sayılı kanun tadilatı ile balıkçılığa müdahale edeceğinin işaretlerini vermiştir. İçine girdiğimiz bu süreç kısmi yada daha ileri reformların gerçekleşmek üzere olduğu bir süreçtir. Söz konusu iyileştirmelerden çıkarı olan ve onu sonuna kadar destekleyecek tek balıkçı gurubu "Geleneksel kıyı balıkçıları" gurubudur. Büyük balıkçı bu süreçte topyekûn bir karşı duruş sergilemekte ve reform karşıtı bir mücadeleye hazırlanmaktadır. Küçük kıyı balıkçısı bu yeni süreçte kendisi ve taleplerini büyük balıkçıdan ayırmak ve kendi başına var olmak zorundadır. Bu bir gerçekliktir ve ayrı örgütlenme (aslında sadece örgütlenme) fikri tarihimizde hiç olmadığı kadar önemli hale gelmiştir. İçinde bulunduğumuz süreç açısından da birlikte örgütlenme fikri içi boş bir hayaldir.

Geleceğe ilişkin talepler açısından da birlikte örgütlenme fikri işe yarama içi boş bir fikirdir.

Bu söylem de basit bir gerçekliğe dayanmaktadır. Bu gerçeklik geleneksel kıyı balıkçılığının yapıldığı alanlar ve o alanlara ilişkin taleplerin karşıtlığı ve bir araya gelinemeyeceği fikridir. Ekosistemin en hassa, biyolojik çeşitliliğin en yüksek olduğu kıyılar günümüz de endüstriyel av baskısı altındadır. Geleneksel kıyı balıkçılarının av sahası olan bu alan ve bu alana ilişkin talepler ne yazık ki uzlaşılamaz bir görüntü arz etmektedir. Günümüzde hiçbir gırgır avcısı kıyıdan uzaklaşmayı kabul etmemektedirler ve bu duruşlarını değiştireceklerine dair hiçbir işarette yoktur.  Ticari değeri yüksek kıyı balıkları, stoklar ve kıyı ekosistemi üzerinde baskı oluşturmayan küçük balıkçılar tarafından avlanmalıdır. Büyük balıkçılarımızın en kolay av yaptığı bu sahayı seve seve terk edeceğine inanmak olsa olsa safdillik olur.

İşte bu 3 ayrım noktası biz geleneksel kıyı balıkçılarının neden ayrı örgütlenmesi gerektiğini anlatan 3 temel noktalardır. Bunları görmezden gelerek bir yol haritası çizmeye çalışmak yada biz önce bir araya gelelim sonra yol haritamızı birlikte çizeriz demek en iyi ifade ile safdillikten başka bir şey değildir. Beraber olabilmek için ihtiyacımız olan tek şey asgari müştereklerdir, bunun için mevcut durumdaki en büyük pay sahiplerinin gerçekleri kabul etmesi, balıkçı camiasına yönelik bir öz eleştiri yapması gerekir. Böyle bir hareket belki bir başlangıç noktası olabilir, yine o başlangıç noktasında da ihtiyacımız olan temel gereksinimiz “bağımsız bir küçük balıkçı” örgütlenmesi olacaktır. Bu örgütlenme hayata geçmeden birlikte hareket etmenin yollu mümkün değildir.

Bir başka husus ise büyük balıkçı camiasının gündeminde böyle birörgütlenmenin olmayışıdır. Tek tük bakış açılarını bir kenara bırakırsak, onlar için küçük balıkçılık ve küçük balıkçı diye bir olgu yoktur. Küçük balıkçı dedikleri amatör ya da yarı amatör balıkçılardır ve asla paydaş değillerdir.  Birlikte olmak için önce karşı tarafı kabul etmek gerekir.

Tüm balıkçıların ve diğer paydaşların bir araya geleceği tek yer çok Paydaşlı demokratik bir balıkçılık yönetimidir ve orada kendi örgütleri ile var olabilirler.

LOTUNA

Orkinos Piyangosu

GELENEKSEL BALIKÇILIĞI YAŞATMA DERNEĞİ.
GEBALDER

Türk balıkçılığının 2000’li yıllarınbaşında girdiği kriz giderek derinleşmekte ve balıkçılığımız varlığını devamettireme me noktasına doğru hızla ilerlemektedir. Balıkçılık rejimimizin böyle devam edemeyeceği konusunda herkes hem fikir olmasına rağmen, çözümler tartışılmaya başlandığında ya da en azından acil önlemler konuşulmaya çalışıldığında bir ortak payda oluşturma konusunda hiç bir ilerleme sağlanamamaktadır. Sektörü temsil eden her balıkçı gurubu, kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmekte ve kendi problemlerinin çözümlerini balıkçılık sorunlarının çözümleri olarak anlamaktadırlar. Son 3 yıldır yapılan her balıkçılık toplantısı, çatışmalar ve karmaşa ile son ermiş en küçük bir anlaşma bile sağlanamamıştır. Yine son 3 yıldır gerek idarenin iyileştirme girişimleri gerekse küçük balıkçı ve STK’ların reform talepleri karşısında direnen, bu direnişini de giderek sertleştiren bir "Endüstriyel Avcı Gurubu" ile karşı karşıyayız. Bu gurup, maddi güçleri, siyasalil işkileri, camiadaki psikolojik üstünlükleri ile her türlü reforma karşı direnme konusunda kararlı gözükmektedir. Yaşadığımız süreç giderek balıkçılık yönetimi içindeki duruşları netleştirmiş, resim bütün çıplaklığı ile ortaya çıkmıştır.Canlı doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilirliğini savunan STK’lar ile “sucul kaynakların sürdürülebilirliği ve hakça paylaşımını” savunarak mücadeleye atılan küçük kıyı balıkçısı bu mücadelenin motor gücü olacaktır.
Mevcut durum geleneksel balıkçılığımızı ve doğal olarak küçük balıkçılık ekonomisini ve sosyo-ekonomik bir gurup olarak küçük balıkçıyı da yok etmektedir. Son 20 yıldır, Endüstriyel av takımları oğullara geçerek gelenekselliğini sürdürürken, küçük balıkçı av araçlarını ve mesleğini oğullarına devretmekten acizdir. Neredeyse hiç bir küçük balıkçı, çocuklarının balıkçı olmasını istememekte evlatları için başka çareler aramaktadır. Yılların umursamazlığı içinde kaderine terkedilmiştir. Bu memlekette balıkçılık sorunları diye yapılan tüm tartışmalar kirlilik,endüstriyel avcılar ve balık stokları ile sınırlı kalmış, akademik camiamızın bile ilgi alanları içinde kendine yer bulamamıştır. Balık stoklarında yükseliş sağlanırsa bunun bütün balıkçı guruplarına faydası olur anlayışı ile küçük balıkçı göz ardı edilmiş, ne zaman ki aşağıdan yukarıya doğru yükselmeye başlayan homurtu, hakça paylaşım taleplerine dönüşmüş, o zaman kıyı ve küçük balıkçılık kendine gündemde yar açmaya başlamıştır. Sorun sadece stokları korumak değildir, sorun “yönetimdeeşitlik-avcılıkta adalet” sorunudur. Bu sorun Türk balıkçılık tarihine “Sucul kaynakların hakça paylaşımı” ana lafzı ile girmiştir ve söküp atmaya da kimsenin gücü yetmeyecektir.
İçinde yaşadığımız dünya ve ülkemiz hızla değişmektedir, balıkçılığımızın ve küçük balıkçının bu değişimden etkilenmemesi, kendini bu değişimin çekim alanına kaptırması mümkün değildir.  Küçük balıkçı artık kendiyaşamından elde ettiği deneysel bilgiyi evrensel ve bilimsel parametrelerin süzgecinden geçirmeye ve kendi yol haritasını kendi çizmeye başlamıştır.
Balıkçılığın ıslahı ve yeni balıkçılık düzeni için yola çıkan küçük balıkçı bundan sonra ayrıntılar ve kısmi iyileştirmeler ile yetinemez. Küçük balıkçı varlığını devam ettirebilmenin yegane yolunu öğrenmiştir. Bu yol, üzerinde yaşadığı ve avcılık faaliyeti yaptığı “Geleneksel Kıyının korunması için mücadele” yoludur. En hassas eko sisteminvar olduğu kıyı üzerindeki her türlü baskıya karşı mücadele etmeden kıyıyıkoruyamayız. Kıyıyı koruyamazsak ta kendimizi koruyamayız. Varlığımızı devam ettirebilmenin tek yolu kıyının korunmasından geçmektedir. Denizlerdeki bu en hassas yaşam alanları ile küçük balıkçılığın kaderleri ortaktır. Kurduğumuz mantık basittir; kendimizi korumak için kıyı balıkçılığını korumak gerekir, kıyı balıkçılığını korumak içinde kıyının korunması gerekir.

Küçük balıkçı bu mücadele de kendini nasıl var edebilir?
Bu sorunun cevabı aynı zamanda neden dernekleşme, neden bağımsız örgütlenme sorusunun da cevabını içermektedir ve sorunun cevabı gayet basittir. Küçük balıkçı, balıkçılık rejimimiz içinde temsil edilememektedir ve idare tarafından gerçek bir paydaş değildir. Bu söylem bir eleştiri ya da sitemden kaynaklanan bir söylem değil ne yazık kibalıkçılık örgütlenmelerimizin bir gerçeğidir. Sırası ile kooperatiflerimiz ve birliklerimiz, endüstriyel avcı guruplarının, büyük balıkçıların baskısı altındadır. Talepler ya bulundukları yerlerde bastırılmakta ya da Ankara’ya doğru yaklaştıkça kaybolmaktadır. Mücadelenin en çok sertleştiği, küçük balıkçının sürdürülebilirlik için en çok mücadele ettiği yakın geçmişte bile durum değişmemiştir. Kooperatiflerimiz idari ve mali baskı altında günlük problemlerden başlarını kaldıramamış, gerek bulundukları yerlerde gerekse Ankara’da büyükbalıkçı baskısına direnememiştir.
Küçük balıkçının bu mücadelede ihtiyacı olan yegane güç kendi bağımsız örgütlenmesi ve o örgütlenme temelinde oluşacak bir birliktir. Aşağıdan yukarı doğru sağlanacak bir küçük balıkçı birliği hem “Sürdürülebilirlik ve hakça paylaşım mücadelesinin önünü açacak” hem de ağır koşullar altında varlığını devam ettirmeye çalışan ”küçük balıkçı kooperatiflerinin de en güçlü paydaşı" olacaktır.
Yazının metninde de anlaşılacağı gibi bu yazı dernekleşme girişiminin kamu oyumuza ilanıdır. Ege, Marmara ve Karadeniz bölgesindeki diğer dernekleşme girişimleri ile buluşarak ülke çapında bir küçük balıkçı temsiliyeti sağlamak için yola çıkan GEBALDER Şubat ayı ilk haftası içinde tüzel kişiliğini kazanarak camiamız içinde yerini alacaktır.


Dernek girişimi adına
Cengiz KAYA

Yavru balık yakalandığında "öpmeden salma denize" derdi babalarımız.
 
Öperek salardık denize, kırlangıç, kalkan, pisi ve onlarca balığın yavrusu, heyecanla bakardık arkalarından, huzurlu ve saygılı.  Deniz işyerimizdi, balıklar ekmeğimiz.  Zengin olamazdık belki ama aç da kalmazdık. Onlar beslenebiliyorsa, onlar üreyebiliyorsa, onların yavruları hayatta kalıp yaşamını devam ettirebiliyorsa, biz de varlığımızı devam ettirebiliyorduk. Kaderimiz kaderleri idi, kaderleri kaderimiz.
Önce uskumruyu kaybettik, sonra kılıçları. Denizin kuru fasulyesi derdik istavrite, artık yok olmak üzere. Ağustos ayında başlardık lüfer tutmaya, gazlı lüks lambalarının ışığında, Ocak'ta, Şubat'ta kofanalarla dolardı livarlarımız. Orkinoslar koparırdı oltalarımızı, kızmazdık onlara. Saygı ve hayranlıkla seyrederdik kendilerini sudan fırlatışlarını. Büyüklerimiz zıpkın vurmazdı küçük kılıçlara. Palamut, kalkan, uskumru fakir balığıydı çocukluğumuzda. O kadar bol ve ucuzdular ki, sofralar şenlenirdi göç başladığında.
Balık yok oldukça, balıkçı köylerimiz, kasabalarımız da yok olmaya başladı. Bizler yok olmaya başladık, sessiz çaresiz. Biz küçük kıyı balıkçıları olarak bundan sonra sessiz kalmayacağız. Balıklarımızı da kendimizi de kurtarmak, çocuklarımıza, balıklarla dolu denizleri ve mesleğimizi miras bırakmak istiyoruz. Bu amaca birlikte yürür, sesimizi birlikte çıkarırsak ulaşabiliriz. Yavru balıkları kurtarmak küçük kıyı balıkçısını kurtarmak demektir.
Greenpeace'in yürüttüğü kampanyayı sadece balık stoklarını değil, küçük kıyı balıkçılarını da kurtarmak için bir adım olarak görüyor ve destekliyorum.
Bu çığlığa ses vermenizi ve kampanyaya destek olmanızı istiyorum.
  Sevgiler,

Denizlerde her şey yolunda (!) birde şu münafıklar olmasa ...

1. bir tur balikci. su an cnn turk'te karsisindaki konusmacilari safsatalarla konusturmamaya calisiyor. basariyor da. cirkefligi diz boyu. kendisine sakin ol sampiyon demek istiyorum.

1. günü kurtarmaya güdümlü, kooperatif başkanı.
   "60 sayfa kitap yazan profösör oluyor" demiştir, entellerden hiç haz etmemekte, ancak sorsan 60 sayfa kitap okumamıştır, o başka.

Yukarıdaki alıntılar ekşi sözlükten. Bana göre Kokoş profilini tarif etmek için yeterli bir açıklama. Açık ve net bir şekilde davranan biri. Günü kurtarmaya ve karşısındakini konuşturmamaya çalışıyor. Bilim insanlarına, çevrecilere, STK’lara ve muhalefet eden biz küçük balıkçılara karşı söyledikleri ortada. Bu yazının amacı Kokoş tartışmak değil. 3 yıldır süren ve giderek şiddetlenen bu mücadelenin içine girdiği yeni aşamadır. Daha doğrusu sürdürülebilirlik için av, boy, tür, derinlik vs. gibi konularda yapılması muhtemel kısıtlamalara ve yeni düzenlemelere karşı faaliyete geçen boğaz merkezli lobinin yeni faaliyet tarzıdır. Kokoş bundan sonra sadece uvertür oynayabilir, başrol oyuncuları sahneye çıktılar. Bu yeni oyunda başrol oyuncularıda, sette, hikaye de değişti. Yeni senaryo, bilimsel gerçeklere, sürdürülebilirlik için mücadele eden STK’lara ve hakça paylaşım için mücadele eden küçük balıkçılara karşı her türlü yalan ve iftira ile saldırmak. Bürokrasiyi baskı altına almaya başlayan kamuoyunu önce tarafsızlaştırmak sonra kendi fikirlerinin (çıkarlarının) etrafına çekmek. Peki gerçekler ortada iken yalandan, iftiradan ve satın almaktan başka bir yöntemleri olabilir miydi?

Artık toplantılarda cinsel organlarından bahsetmeyecekler, tehditler de olmayacak bundan sonra. Her şey ortada, daha ince bir planları var. Bu yeni oyun yalanlarını başkalarına söylettirmek, kendilerine karşı yapılan kampanyaların benzerlerini yapmak ve mümkün olan en geniş kamuoyu desteğini sağlamak.

Hani bazen Amerikan filmlerinde izleriz, doğal kaynakları sömüren, enerji şirketleri, petrol ve kömür madencileri, kimya şirketleri vs. ahlak ve hukuk kurallarını çiğnediklerin de yaptıkları kirli oyunları ve lobi faaliyetlerini hatırlarsınız. Politikacıları, bürokratları hatta bilim insanlarını bile satın alırlar. Ama karşılarında kamuoyu muhalefeti varsa tüm bunlar yetmeyebilir. Yetmediğinde ise işin içine medya ve sözde STK’ları maniple edilmiş bir sürü kurumu sokarak mücadele ederler. Çıkarlarıuğruna her türlü hukuk ve ahlak kurallarını çiğnerler. Kendi isteklerini gerçekleştirmek için hazır olanların üzerindeki kamuoyu baskısını hafifletmeye çalışırlar.

Elbette bizimkiler bahsettiğim filmlerdeki kadar yetkin ve güçlü değiller, ama burasıda Türkiye. Ne yazık ki güçlü bir sivil toplum ve bağımsız örgütlenmiş bir küçük balıkçı organizasyonumuz yok. Buna rağmen gazeteye verdikleri ilandan bu yana geçen süreç bu konuda örgütlendiklerini ve harekete geçtiklerini gösteriyor. Parlamentodaki araştırma önergeleri, Durali beyi çıkarttıkları TV programı ve denizde her şeyin yolunda gittiğini anlatan TV haberleri. İstihtam tabeli ile hareketlenen Su Ürünleri Mühendislerini yedeğe almak için uçurdukları acımasız balonlar. Bu olanlar bu oyunun giderek büyüdüğünü gösteren en önemli ip uçlarıdır. Oyun böyle büyümeye devam ederse bazı oyuncuların klasman farkları açığa çıkacak ve onlar sahneden patronları tarafından atılacaktır.

Bu nedenle hiç küçümsemeden, hiç üşenmeden söyledikleri her yalana cevap vermeliyiz ve Türkiye balıkçılığının gerçeklerini açıklamaya devam etmeliyiz.

Sucul kaynakların hakça paylaşımı.

 

"Balıkçılık her ne kadar tarım sektörü içinde konumlanmış olursa olsun onu tarımdan ayıran en temel faktör kaynakların yenilenmesi ve gelişimi doğrultusunda insan emeğinin herhangi bir katkısı olmayışıdır. Değişik ülkelerde tohumlama ve yavru salma gibi çalışmalar olmasına rağmen bunlar henüz deneme aşamasında yapılan faaliyetlerdir. Bu nedenle de sürdürülebilir balıkçılığa dair tartıştığımız her şey, esas olarak “nerede, ne zaman, nasıl, neyle ve ne kadar avlarsak stoklar varlığını sürdürebilir” tartışmasıdır. Tüm dünyada stoklar tahrip olmuştur ve hala hızlı bir biçimde tahribat devam etmektedir. Önlem almaz isek en değerli ticari stoklar yok olacak ve ekolojik sistemin en önemli parçası olan denizlerin yapısı ve fonksiyonu da değişecektir."

Türk balıkçılığının bu gün içinde bulunduğu durum bu tartışmayı bir başka tartışma ile birlikte yapmayı zorunlu kılıyor. Bu tartışma sucul kaynakların paylaşımında adaletin nasıl sağlanabileceği tartışmasıdır. Bu adaletsiz sistem devam ettiği sürece stoklar bu günkü seviyesinin 10 ya da 100 katına ulaşsa bile balıkçımızın büyük çoğunluğu açısından değişen bir şey olmaz. Ne borç stoku azalır nede yaşam standardında bir değişiklik olur.
Sucul kaynakları hakça paylaşmak, en dar anlamıyla balıkçılık rejiminin eşitlik ilkesi yerine adalet ilkesi ile yönetilmesi demektir. Sadece balık stoklarını korumak yetmez o stoklardan kimin nasıl faydalanacağını adil bir şekilde düzenlemek gerekiyor. Bu ise en büyüğünden en küçüğüne kadar stoklar üzerinde tüm balıkçıların hak sahibi olduğunu kabul etmekten geçiyor. En büyük avcının en büyük hakka sahip olduğu mevcut düzen, sadece stokları değil, geri dönülemez bir şekilde tüm avcı filosunu tehdit etmektedir. Canlı doğal kaynakları kamu adına yöneten devlet ve balıkçılık sektörü bu tartışmayı yapmaktan kaçamaz. Önümüzdeki döneme bu tartışmanın daha sık gündeme geleceğini ve mücadelenin ana cephelerinden birisinin bu tartışma olduğunu hep birlikte göreceğiz.

Hakça paylaşım tartışması dünyada esas olarak, geleneksel balıkçılığın büyük balıkçılık karşısında korunmasını ve sınırdaş/denizdaş ülkelerin göçer balık stokları üzerindeki hakları kapsamında yapılmaktadır. Bu kapsamda düzenlene çeşitli toplantılarda uyuşmazlıklar konusunda anlaşmalar yapılmış "ulusların geleneksel balıkçılık hakları" konusunda çeşitli anlaşmalar yapılarak sorunlar çözülmeye çalışılmıştır. FAO'nun 1995 yılında yaptığı bir çalışmada 46 ülkede birinci çatışma alanının kıyı kullanım hakları sorun olarak gözükmektedir. Yine bu 46 ülkeye baktığımızda küçük kıyı balıkçılığının toplam avcılık içindeki paylarının oranları % 16 ile % 22 arasında gözükmektedir. AB ekonomik bölgesinde küçük kıyı balıkçıları toplam av miktarındaki payları % 18olarak gerçekleşmektedir. Türkiye istatistiklerine  baktığımızda bu oranın % 10 seviyesini geçmediği ve giderek düştüğü gözükmektedir. İspanyanın La Coruna şehrinde 2006 da yayınlanan deklarasyon, 2010 yılımda Bangkok’ta toplana Dünya küçük balıkçılık kongresi hep bir gerçeğin altını çizmeye çalışmıştır. Küçük ölçekli kıyı balıkçılığı yok olmaktadır ve korunması için acil önlemler gerekmektedir.

Son yıllarda küçük kıyı balıkçılarının seslerini yükselmeye ve balıkçılık yönetime daha fazla müdahale etme girişimim arkasında ki sebep budur. Mevcut balıkçı örgütlenmeleri içinde seslerini yeterince duyuramayan ve en önemlisi herhangi bir kooperatif ortağı olmayan bu balıkçılar balıkçılık yönetimine katılmak için örgütlenmeye başlamışlardır.

Çanakkale, Ege ve Marmara bölgesinden yükselen bu örgütlenme hareketi 2012 Danışma Kuruluna en geniş küçük kıyı balıkçı temsiliyeti ve talepleri ile katılmayı amaçlamaktadır.

Geleneksel kıyı ve Geleneksel Kıy Balıkçısının kurtuluşu birlikte mümkündür.

Kurtuluşa giden yol ise örgütlenmek ve birlikte mücadele etmekten geçmektedir.

yorumsuz

Aşırı avcılık engellenmezse, 2050 de okyanusta balık bitebilir.